Forteiland Pampus heeft een droom: als eerste UNESCO-werelderfgoedlocatie volledig duurzaam zelfvoorzienend worden. Aan het verwezenlijken van die droom wordt hard gewerkt. Innovatie én respect voor het karakteristieke erfgoed staan daarbij centraal. Een mooi voorbeeld is de bouw van de nieuwe Bergloods, met een dak dat volledig gemaakt is van… zonnepanelen.
Pampus is een kunstmatig eiland dat in 1887 werd aangelegd in het IJmeer. Het eiland had een militaire bestemming: het was bedoeld om de vaargeul Pampus te verdedigen tegen aanvallen vanuit de Zuiderzee. Op die manier vormde Pampus het sluitsteen van de Stelling van Amsterdam, een 135 kilometer lange verdedigingslinie rondom de hoofdstad. In 1895 was Pampus klaar.
Opslag voor soldatenkleding
Een houten loods maakte onderdeel uit van het oorspronkelijke ontwerp van het eiland. Buiten de forten van De Hollandse Waterlinies – waar Pampus deel van uitmaakt – stonden vaker dergelijke houten loodsen. Op het militaire Pampus was deze loods bedoeld om onder meer soldatenkleding in op te slaan. ‘Helaas brandde de loods in de jaren dertig van de vorige eeuw af’, vertelt Tom van Nouhuys, directeur/ bestuurder van Stichting Forteiland Pampus. ‘Daardoor verdween ook een beetje het zicht op hoe deze zuidzijde van het eiland was bebouwd. Alle bebouwing bevindt zich van oudsher aan de veilige kant van het eiland. Een contrast met de helemaal kale noordzijde, waar het schootsveld was.’
Oud wordt nieuw
Met de bouw van een nieuwe Bergloods slaat Stichting Forteiland Pampus meerdere vliegen in één klap. ‘In de eerste plaats brengen we de historische indeling en bebouwing van het eiland weer terug’, vertelt Tom. ‘Daarmee creëren we tegelijkertijd de broodnodige extra vierkante meters om groepen op Pampus te ontvangen. En als klap op de vuurpijl integreren we op slimme wijze het opwekken van zonne-energie in het erfgoed.’ Dat laatste maakte het project een echte breinbreker. Want zonne-energie en monumenten, dat gaat lastig samen. PV-panelen verstoren immers meestal het historische beeld. Lang is er daarom gezocht naar manieren om tóch zonne-energie op Pampus te kunnen inpassen.
Unieke sfeer
Op het dak van de Bergloods is dat heel slim gelukt. Het dak heeft precies dezelfde vorm én omvang als bij de oorspronkelijke loods, alleen is deze gemaakt van PV-panelen. Deze leveren niet alleen heel veel stroom voor het eiland, maar ze laten ook licht door in de Bergloods. Bovendien vallen de panelen op het dak niet zo op. ‘Qua sfeer wordt het een uniek gebouw, al is het maar doordat de gevels aan beide zijden volledig omhoog kunnen klappen als vleugeldeuren’, vertelt Tom enthousiast. ‘Dat maakt van de gesloten loods in één keer een heel open en welkom gebouw, van waaruit je heel direct in contact staat met het eiland. En met Amsterdam, aan de overkant van het water.’
Fotografie: PixelPool
Energiepositief gebouw
Als bezoeker voel je dat de Bergloods een heel functioneel ontworpen gebouw is. Dat past bij het historische karakter van het eiland. ‘Van oudsher is alles op Pampus heel slim ontworpen’, legt Tom uit. ‘Vanzelfsprekend met als doel om het zo lang mogelijk zélf uit te kunnen houden, zonder contact met de wal. Dat functionele karakter vind je ook terug in de Bergloods, die is gebouwd met zo min mogelijk materialen. Er wordt gebruik gemaakt van natuurlijke ventilatie en een natuurlijke lichtinval. De loods geeft zo plek om bezoekers te ontvangen, maar vraagt daar weinig energie voor. En dat terwijl het gebouw wel veel energie teruggeeft aan de rest van het eiland. Een gebouw in zijn puurste vorm én heel duurzaam.’
Erfgoed in een modern jasje
Door de Bergloods terug te bouwen in een modern jasje, is de droom van Forteiland Pampus om duurzaam zelfvoorzienend te worden weer een stapje dichterbij. ‘In feite doet de Bergloods precies wat we overal in de wereld moeten doen: zorgen dat alles met elkaar in balans is’, besluit Tom. ‘Zoals Pampus ooit als een samenhangend systeem werd ontworpen, zo hopen we nu de wereld te inspireren voor een duurzame toekomst.’
Ga voor Pampus!
Zelf ervaren hoe Forteiland Pampus bouwt aan een duurzame toekomst? Bezoek hét eiland van Amsterdam met ledenvoordeel. Ontdek 400 jaar verhalen en beleef het ultieme eilandgevoel. Ben je avontuurlijk ingesteld, dan is een overnachting op Pampus er één voor op de bucket-list. In de zomermaanden kun je kamperen op het schootsveld, het onontgonnen deel van het eiland. Of beleef een magische nacht op Pampus in het historische mistklokhuisje, die charmante bed and breakfast herbergt. Zo waan je je heel even eilandbewoner en kun je genieten van de zonsop- én ondergang!
