‘Niet-menselijke dieren zijn mijn favoriet’

Twaalf jaar is Sterrin Smalbrugge als haar held Steve Irwin alias 
‘The Crocodile Hunter’ door de steek van een pijlstaartrog om het leven komt. Die dag doet ze hem én zichzelf een belofte: zijn levenswerk voortzetten. “Ik wil de wereld een betere plek maken voor ondergewaardeerde dieren, de buitenbeentjes. En reptielen in het bijzonder”, zegt ze.

Tekst: Natasja Admiraal • Fotografie: Lars Beekman

Het is haast niet voor te stellen als je ecoloog en reptielendeskundige Sterrin Smalbrugge (30) in de media ziet, maar ze is een introvert persoon. Allesbehalve een groepsdier. “Meedoen aan het tv-programma ‘Expeditie Robinson’ was voor mij een sociaal experiment”, vertelt ze. “Overleven, dat geloof ik wel. Maar survivallen met mensen die heel anders zijn dan ik? Ondanks mijn verlegenheid blijk ik goed met anderen op te kunnen schieten. Al zijn niet-menselijke dieren wel mijn favoriet.”

Reptielengek

Voor haar werk zoekt Sterrin bewust de aandacht op: om haar missie uit te dragen, heeft ze publiek nodig. Ze geeft educatieve en interactieve lezingen, maakt podcasts, presenteert de Videoland-serie Reptielengek!, vlogt en schrijft (kinder)boeken. Daarnaast doet ze promotieonderzoek, grotendeels in Spanje.

De liefde voor de natuur zat er al vroeg in. Als peuter merkte ze ooit in een tuincentrum op: ‘Kijk, de bonte Salix, die heeft oma ook!’ Ze groeide op in een bosrijke omgeving in Twente. Een vriendinnetje nam haar mee naar een varkensstal. “Toen ik daar zag hoe we met die dieren omgaan in vergelijking met honden of katten was ik in shock. Vanaf die dag heb ik nooit meer vlees gegeten.” Ongelijkheid zag Sterrin ook op andere plekken en in andere situaties. Dat het jongetje met de hazenlip uit haar klas gepest werd, ging haar aan het hart.

Missie

In het dierenrijk zijn reptielen de buitenbeentjes. Minder aaibaar, maar niet minder belangrijk dan publiekslievelingen als de reuzenpanda en de ijsbeer. Als kind keek Sterrin altijd naar The Crocodile Hunter op Animal Planet. Ze vertelt over het aanstekelijke enthousiasme van Steve Irwin: “Of je nu van kroko­dillen hield of niet, door zijn show vond je ze op zijn minst cool.” Haar droom was om de ‘krokodillen­jager’ te ontmoeten in Australië. Maar hij overleed toen ze twaalf was. In zijn hart gestoken door een pijlstaart­rog. “Ik was zo verdrietig. Die dag beloofde ik plechtig aan hem én mezelf om zijn levenswerk voort te zetten. Steve leerde me: hoe meer je van iets weet, hoe meer je ervan gaat houden. En waar je van houdt, wil je beschermen. Daarom is het mijn missie om mensen verliefd te laten worden op reptielen.”

Bloed spuiten

Wat maakt reptielen zo fascinerend? “Dat ze zich op zoveel plekken in de wereld op de meest geniale manieren hebben aangepast aan hun leefomgeving”, zegt de ecologe. “Neem de gehoornde spinnenstaartadder. Deze slang leeft in een gebergte in Iran, in barre omstandigheden. Aan zijn staart heeft hij een aanhangsel, dat eruit ziet én beweegt als een spin. Daar lokt hij vogels mee. Sorry, maar dat is toch geweldig? Of kijk naar de padhagedis, die bloed uit zijn ogen kan spuiten als waarschuwingsmechanisme.” Het gedrag van reptielen is soms ook herkenbaar. Een mooi voorbeeld zijn de groene leguanen uit Midden- en Zuid-Amerika. De broertjes beschermen hun zusjes met hun leven – letter­lijk. “Slangengif is intrigerend. Gevaarlijk, maar ook kansrijk als basis voor medicijnen. Het kan levens redden.”

Ecosysteem

Reptielen zijn onmisbaar in het ecosysteem, vervolgt Sterrin. “Daarom moeten we ze respecteren, waarderen en beschermen. Habitatvernietiging is hun grootste bedreiging. Hun leefomgeving wordt steeds kleiner.” Ze is even stil. “De wereld is geen piramide waarin de mens bovenaan staat, als eindproduct van de evolutie. Ons ecosysteem is als een spinnenweb: wij zijn slechts één draadje in het geheel. Elk draadje, elke diersoort is belangrijk.” Dát besef is een mooie eerste stap naar een betere wereld, iets waar iedereen aan kan bijdragen, meent Sterrin. “Gedraag je als onderdeel van de natuur en heb oog voor je omgeving. Raap die verdwaalde ballon op. Beperk je energieverbruik. We hebben niet een paar mensen nodig die het perfect doen, maar heel veel mensen die allemaal hun best doen.”

Slangentaal leren

Hoe is het eigenlijk als vrouw in een werkveld dat door mannen wordt gedomineerd? “Ik zie het als een voordeel”, zegt de jonge onderzoeker beslist. “Vrouwen zijn vaak iets geduldiger en preciezer. Die tedere, zachtaardige kant komt goed van pas, bijvoorbeeld bij giftige slangen.” Ze beheerst de slangentaal inmiddels aardig goed. Een taal die uitgaat van stilte. Nederigheid. Je moet letten op de ademhaling, spierspanning en tonggebruik, weet ze. “Als ik een slang benader, heb ik enkel oog voor dat dier. Ik laat me nooit leiden door adrenaline of mijn ego. Mijn grote voorbeeld is de Britse biologe Jane Goodall, die al zestig jaar strijdt voor de chimpansee. In al haar tederheid en zachtheid heeft zij de wereld op zijn kop gezet. Ze is een levende legende. Op en top vrouw en altijd kalm.”

Giftige beet

Hoe belangrijk die kalmte is, ondervond Sterrin op Bali, bij het maken van een documentaire over de koningscobra, de langste gifslang ter wereld. Eén beet kan veertig volwassenen doden. “Het is de enige slang die een nest bouwt voor de eieren en dat bewaakt. Omdat hun leefomgeving in gevaar is, broeden koningscobra’s steeds vaker op plantages. Dat leidt tot conflict. Boeren schieten de moeder dood en steken de eieren in brand.” Ze draaide mee met het lokale rescueteam. “Je krijgt dan een belletje: je moet nu komen! Op de scooter raceten we erheen. Maar het had geregend en de steile helling lag vol bananenbladeren, dus kwamen we ten val. Eenmaal bij het nest voerde ik de redding uit met speciale handschoenen. En toen zag ik hoe een van de giftanden mijn duim inging. Ik wist: als ik de handschoen uittrek en een druppel bloed zie, ga ik dood.” Vreemd genoeg voelde ze geen spoor van paniek. Ze nam de tijd om te beseffen: misschien ben ik er straks niet meer. Gelukkig had de giftand alleen de handschoen en niet haar huid doorboord.

Pelgrimstocht

Onlangs kwam een droom van Sterrin uit, toen ze oog in oog kwam te staan met een zeeleguaan op de Galapagoseilanden. “Dit reptiel is uniek, het is de enige hagedis die zijn eten uit zee haalt. Zijn hele lijf is daarop aangepast. Zijn sociale gedrag is geweldig om te observeren. Zeeleguanen communiceren door middel van kopknikken.” De Galapagoseilanden inspireerden ook Charles Darwin, de ‘vader’ van de evolutietheorie, die overigens een bloedhekel aan reptielen had. De zeeleguaan noemde hij ‘walgelijk lelijk’. Voor Sterrin voelde de langgekoesterde reis naar het ‘mekka van biologen’ als een pelgrimstocht. “Bij aankomst dropte ik mijn spullen in het hotel en rende in één keer door naar de plek waar de zeeleguaan voorkomt. Uren heb ik bij de groep gezeten, huilend van geluk. En ik dacht alleen maar: Darwin, waar hád je het over?”.